Nguyễn Ngọc Sơn
Một quy trình sấy thuốc chỉ đúng với từng loại thuốc lá tươi cụ thể, nó phụ thuộc vùng đất, chế độ chăm sóc,độ chín lá, vị bộ lá, thời tiết khi thu hoạch. Đừng lo lắng, điều quan trọng là nắm được những nguyên tắc cơ bản của kỷ thuật sấy, những giai đoạn quan trọng và đừng ngại yêu cầu sự giúp đỡ của cán bộ kỷ thuật; chỉ sau khi sấy trực tiếp 2 – 3 lò việc sấy thuốc sẽ trở nên thật đơn giản.
1.Bảo quản thuốc lá tươi:
Thuốc lá tươi từ ruộng về đưa vào chỗ mát, để nguyên bó dựng đứng cuống lá xuống dưới, ngọn lá lên trên. Không để thuốc lá tươi tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng, thuốc bẻ ngày nào nên ghim xỏ này đó, tối đa không để quá hai ngày.
2. Ghim xỏ thuốc:
Trước khi ghim phân loại lá thuốc thành 3 cấp độ chín: quá chín, chín vừa, xanh; cấp độ chín nào ghim riêng cấp độ đó.Đừng ép chặt lá thuốc khi ghim, ghim lá ngửa lá ấp (mặt úp mặt lưng úp lưng). Ghim xong ghim nào xếp ngay ngắn ghim đó, ghim vàng để riêng, ghim xanh để riêng để khi buộc sào hoặc đưa vào lò khỏi lật qua lật lại làm dập lá thuốc.
3.Xếp thuốc vào lò:
Lá vàng xếp dưới lá xanh xếp trên, dưới thưa trên dầy, chỗ nhiệt độ cao xếp dầy, nhiệt độ thấp xếp thưa.
4. Sấy thuốc:
Khi sấy thuốc phải đặc biệt chú ý sự tương thích giữa nhiệt độ và ẩm độ (nhiệt độ càng cao, ẩm độ càng giảm, ẩm độ càng thấp chênh lệch giũa nhiệt kế ướt và nhiệt kế khô càng lớn). Điều chỉnh nhiệt độ bằng lửa, điều chỉnh ẩm độ bằng cửa hút và cửa thoát. Dụng cụ để kiểm tra nhiệt độ và ẩm độ là nhiệt kế ướt, bắt buộc phải có cho mỗi lò sấy (rất rẻ tiền và dễ làm). Các điều phải tránh khi sấy thuốc:
– Không được tăng nhiệt đột ngột (mỗi giờ chỉ tăng 1 – 2oC).
– Không được tăng nhiệt khi nhiệt kế khô và ướt chưa tương thích, đặc biệt ở giai đoạn cố định màu và sấy khô phiến lá.
– Trong suốt quá trình sấy không để tụt nhiệt
Quy trình sấy thuốc lá gồm 3 giai đoạn :
a – Giai đoạn ủ vàng (Tiểu hoả):
Nhiệt độ từ 320C – 380C, ẩm độ 90 – 85%, chênh lệch giữa nhiệt kế khô và ướt từ 1oC (đầu giai đoạn – Đóng toàn bộ cửa hút và thoát) đến 3oC (cuối giai đoạn – Mở hé cửa hút, thoát để giảm ẩm độ xuống còn dưới 85%). Lá thuốc từ xanh chuyển dần sang vàng, giữ nhiệt kế khô 38oC, nhiệt kế ướt 35oC, đến khi quan sát thấy:
– Các tầng 5, 6 lá chuyển vàng từ 1/3 đến 1/2 lá,
– Các tầng 4, 5 lá chuyển vàng từ 1/2 đến 2/3 lá,
– Các tầng 2, 3 lá chuyển vàng từ 2/3 đến vàng gần hết lá.
– Tầng 1 (tầng lá dưới cùng) chuyển vàng đều, lá hơi héo rủ, đuôi lá cong lên là có thể chuyển giai đoạn.
Thời gian của giai đoạn ủ vàng từ 24 – 36 giờ. Trong giai đoạn này việc xác định đúng thời điểm kết thúc giai đoạn là quan trọng nhất, kết thúc sớm lá sẽ chết xanh, kết thúc muộn lá sẽ hoá nâu, đen.
b – Giai đoạn cố định màu và sấy khô phiến lá (Trung hoả ):
Đây là giai đoạn quan trọng nhất của sấy thuốc lá, và cũng là giai đoạn đòi hỏi sự tập trung về xử lý nhiệt, ẩm độ đúng qui trình sấy nghiêm khắc nhất. Chỉ cần thoát ẩm không kịp, kéo dài thời gian thoát ẩm trong 1 – 2 giờ cả lò thuốc có thể bị “luộc” đen. Phải đặc biệt chú ý mở cửa hút, thoát; đừng ngại tốn chất đốt vì phải tăng lượng chất đốt khi mở cửa hút, thoát do lò hạ nhiệt, nhất là ban đêm. Giai đoạn này kéo dài từ 40 – 60 giờ, gồm 3 giai đoạn nhỏ:
– Mở 1/2 cửa hút, 1/3 cửa thoát. Tăng dần nhiệt kế khô từ 38oC lên 45oC (mỗi giờ tăng 1oC), dừng ở 45oC kiểm tra và đợi nhiệt kế ướt đạt 38oC (nếu nhiệt kế uớt cao hơn 38oC có nghĩa là ẩm độ trong lò cao hơn mức cho phép, chưa được tiếp tục tăng nhiệt)
– Mở 2/3 cửa hút, 1/2 cửa thoát. Tăng dần nhiệt kế khô từ 45oC – 50oC (mỗi giờ tăng 1oC ), dừng ở 50oC, nhiệt kế ướt đạt 39oC. Đây là giai đoạn nhạy cảm, tuyệt đối không được tăng nhiệt hoặc để tụt nhiệt và chỉ tiếp tục tăng nhiệt khi nhiệt kế ướt đạt 39o C
– Mở hết cửa hút, 2/3 cửa thoát. Tăng dần nhiệt kế khô từ 50 – 54oC (mỗi giờ tăng 1oC), nhiệt kế ướt đạt 41oC. Giữ ở 54oC cho đến khi lá tầng dưới khô phiến hoàn toàn (nhiệt kế ướt giảm còn 38oC – 39oC), chuyển sang giai đoạn làm khô cọng.
c – Giai đoạn sấy khô cọng (Đại hoả ) :
Giai đoạn này đơn giản nhất, chủ yếu đừng để tụt nhiệt, thời gian sấy 20 – 25 giờ.
– Đóng 1/2 cửa hút, cửa thoát mở 1/3. Tăng dần nhiệt kế khô từ 54oC – 65oC, nhiệt kế ướt đạt 42oC.
– Mở hé 1/4 cửa hút, đóng hoàn toàn cửa thoát, tăng dần nhiệt kế khô lên 70oC, giữ cho đến khi khô cọng hoàn toàn (kiểm tra lá tầng trên cùng: bẻ cọng gãy dòn).
– Sấy xong, tắt lửa để lò nguội, mở các cửa chờ thuốc hồi ẩm, ra lò.
5. Bảo quản thuốc sau sấy:
Thuốc sau sấy cần bảo quản tốt để tránh hút ẩm, xuống màu, xuống cấp gây thiệt hại cho bà con. Cách đơn giản nhất là cho thuốc vào bao nylon, buộc kín lại và để nơi thoáng mát, khô ráo. Độ ẩm cho phép của thuốc lá khi thu mua tối đa là 13,5%, quá 13,5% sẽ bị trừ theo tỷ lệ và trên 15% sẽ không thu mua.
Bảng hướng dẫn sấy thuốc lá vàng
| Các giai đoạn sấy | Nhiệt kế (0C) | Số giờ | Cửa hút ngầm | Cửa
thoát đỉnh |
Những thay đổi trên lá | |
| Nhiệt kế
0C |
Ẩm kế
0C |
|||||
| Ủ Vàng | 30 | 29 | 8 – 10 | Đóng 100% | Đóng 100% | Màu vàng xuất hiện ở trên lá |
| 32 | 31 | 5 – 6 | Đóng 100% | Đóng 100% | 50 % chuyển vàng | |
| 35 | 33 | 5 – 6 | Đóng 100% | Đóng 100% | 70% chuyển vàng | |
| 38 | 36 | 10 – 12 | Đóng 100% nhưng có thể mở để duy trì nhiệt độ của ẩm kế |
Mở 25% |
95% chuyển vàng | |
| 41 | 37 | 6 – 8 | Không tăng nhiệt độ vượt quá 41 0C cho đến khi tất cả các lá đã chuyển vàng | |||
| Cố định màu | 43 | 38 | 3 – 4 | Mở 25% | Mở 50% | Không tăng nhiệt độ vượt quá 49 0C cho đến khi tất cả các đầu lá uốn cong lên |
| 46 | 38 | 3 – 4 | Mở 50% | Mở 75% | ||
| 49 | 38 | 10 – 14 | Mở 75% | Mở 100% | ||
|
Khô phiến |
52 | 39 | 3 – 4 | Mở 100% | Mở 100% |
Không tăng nhiệt độ vượt quá 60 0C cho đến khi tất cả các lá trong lò sấy đã khô |
| 54 | 40 | 3 – 4 | Mở 100% nhưng có thể đóng khi cần thiết nhằm mục đích duy trì nhiệt độ bầu ướt , tùy thuộc vào điều kiện thời tiết bên ngồi | |||
| 57 | 40 | 3 – 4 | ||||
| 60 | 41 | 14 – 18 | ||||
|
Khô cọng |
63 | 41 | 3 – 4 | Mở 75% | Mở 100% |
Không tăng nhiệt độ vượt quá 70 0C. Vào giai đọan cuối, các cọng của lá sẽ khô |
| 66 | 42 | 3 – 4 | Mở 50% | Mở 75% | ||
| 68 | 43 | 3 – 4 | Mở 25 % | Mở 50% | ||
| 70 | 43 | 16 – 24 | Đóng 100% | Mở 25% | ||
Những lưu ý chung:
- Luôn tăng nhiệt độ theo cách thức 10C/giờ. Tăng nhiệt độ nhanh sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của thuốc sau khi sấy.
- Đây là những chỉ dẫn chung liên quan đến việc điều chỉnh cửa hút ngầm và cửa thốt trong điều kiện thời tiết bình thường. Vị trí của cửa hút ngầm và cửa thốt đỉnh được điều chỉnh nhằm mục đích duy trì sự chênh lệch giữa nhiệt kế và ẩm kế.
- Sự khác nhau giữa nhiệt kế và ẩm kế nhằm mục đích duy trì sự khuyến cáo để đảm bảo đạt được ẩm độ tại các giai đoạn sấy khác nhau.
Nhiệt độ ẩm kế với sự thốt hơi
| Các giai đoạn sấy | Nếu thấp hơn khuyến cáo | Nếu cao hơn khuyến cáo |
| Ủ Vàng | Kiếm tra hệ thống ống nhiệt và các khe hở | Lò sấy quá tải, tăng cường thốt hơi |
| Cố định màu | Giảm sự thốt hơi | Gia tăng sự thốt hơi |
| Khô phiến & khô cọng | Giảm sự thốt hơi | Gia tăng sự thốt hơi |
Nguồn: BAT
